Bazen kumdan kaleler ya da oyuncak kurşun askerler bir çocuğun bu dünyada çizmeye çalıştığı ilk sınırlar olabilir.
Çocuk merkezli oyun terapisi, çocukların sözcüklerle ifade etmekte zorlandıkları duygularını, düşüncelerini ve yaşantılarını oyun aracılığıyla ifade etmelerine olanak tanıyan etkili bir psikoterapi yaklaşımıdır. Bu süreçte oyuncaklar, çocuk ile terapist arasında bir köprü kurar ve iyileşme sürecinin dili haline gelir. Ancak her oyuncak bu işlevi görmez; çocuk merkezli oyun terapisinde kullanılan oyuncaklar, terapötik işlevine göre dikkatle seçilmiş, amaçlı materyallerdir.
“Oyuncaklar çocuğun dili, oyun ise çocuğun sözleridir.” — Dr. Garry L. Landreth, Child-Centered Play Therapy
Terapötik Oyuncaklar
Terapötik, bireyin içsel iyilik halini destekleyen, duygusal onarım sağlayan ve güvenli bir bağ içinde gerçekleşen her türlü süreci tanımlar. Terapötik oyuncaklar, çocuğun duygularını, düşüncelerini ve yaşantılarını oyun yoluyla ifade etmesini kolaylaştıran, bilinçli olarak seçilmiş materyallerdir. Bu oyuncaklar sayesinde çocuk, korku, öfke, gibi zorlayıcı duyguları güvenli bir ortamda dışa vurabilir.
Terapötik Oyuncak Seçimi Nasıl Yapılır ?
Terapötik oyuncaklar, çocuğun duygularını ifade edebileceği, yaratıcılığını kullanabileceği ve yaşantılarını yeniden canlandırabileceği materyallerdir.
Oyuncak Kategorileri
- Oyuncaklar dayanıklı ve güvenli olmalıdır. Aniden kırılan oyuncaklar, çocuğun kaybetme ya da kontrolü yitirme duygularını tetikleyebilir.
- Yaşa uygun ve açık uçlu olmalıdır. Farklı şekillerde kullanılabilen oyuncaklar, çocuğun oyununu özgürce şekillendirmesine imkân tanır.
- Sembolik anlam taşımalıdır. Terapötik oyuncaklar, çocuğun iç dünyasını oyunla ifade edebilmesi için seçilir.
Oyun terapisinde kullanılan oyuncaklar, fonksiyonlarına göre çeşitli kategorilere ayrılır. En yaygın sınıflandırmalardan biri, Dr. Garry Landreth’in de bahsettiği üç geniş kategoridir: Gerçek yaşam (rol yapma) oyuncakları, dışavurumcu/agresif oyuncaklar ve yaratıcı/ifade edici oyuncaklar.
Gerçek Yaşam Oyuncakları
Gerçek Yaşam Oyuncakları çocuğun günlük yaşantılarını oyuna taşımasını sağlar. Bu kategori ev aile sosyal yaşamla ilgili nesneleri içerir. Bu oyuncaklar çocuklara günlük yaşamını canlandırma anlamlandırma fırsatı verir. Kendi hayatında kontrol edemediği durumları oyuncaklarla aktif olarak yönetebilir
• Ev ve Aile Temalı: Oyuncak bebekler, bakım malzemeleri, mutfak seti, ev eşyaları
• Meslek ve Toplum Temalı: Doktor seti, oyuncak telefon, para, market kasası, araçlar, tamir seti, meslek kostümleri
• Öfke, korku, hayal kırıklığı gibi yoğun duyguların güvenli biçimde dışavurulması için oyun odasında dışavurumcu (ifade edici) veya agresif oyuncaklar bulunur. Bu oyuncaklar, çocuğun saldırganlık ve güç temalarını sembolik olarak oynayarak deneyimlemesini sağlar. Bu kategoriye giren oyuncaklar, çocuğa şunu deneyimletir: “En kızgın, en korkmuş halinle bile burada olabilirsin ve duygularını ifade edebilirsin.”
Dışavurumcu / Agresif Oyuncaklar – Örnekler:
• Saldırganlık Temalı: Boks torbası, Bobo bebek, hacıyatmaz, plastik silah, kılıç, bıçak
• Tehditkâr Figürler: Oyuncak asker, canavar, ejderha, yılan, örümcek
• Fiziksel Güç: Halat, kırılabilir köpük parçalar, davul, tokmak
• Kuklalar: El kuklaları (ör. aslan kuklası öfkeyi yansıtabilir)
Oyun Odasında Neden Silah Bulunur?
Oyun odasında bir tabanca, kılıç ya da tehdit içeren figürlerin bulunması, çocuğa şiddet öğretmek amacıyla değil; onun güç, öfke, korku ve kontrol ihtiyacını oyun yoluyla dışa vurabilmesi içindir. Bu oyuncaklar, terapi ortamında rastgele değil, bilinçli olarak seçilir ve terapötik amaçlarla, sınırları belirlenmiş bir şekilde kullanılır.
Bir çocuk oyuncak tabanca ile oyun kurduğunda, bazen kendini savunmak, güçlü hissetmek ya da kontrolü yeniden kazanmak ister. Terapist, bu sürece eşlik ederken hem güvenliği sağlar gerekkirse sınırlar koyar: Burada önemli olan oyuncağın ne olduğu değil, çocuğun o oyuncakla ne anlattığıdır. Dışavurumcu oyuncaklar, çocuğun içsel çatışmalarını güvenli bir zeminde oyun yoluyla dışa vurmasına olanak tanır.
Yaratıcı ve İfade Edici Oyuncaklar
Yaratıcı oyuncaklar, çocuğa sınırsız bir ifade alanı sunan, açık uçlu malzemelerdir. Bu kategorideki materyaller, herhangi bir belirli senaryoya ait değildir; çocuk ne yapmak isterse ona dönüşebilirler. Dolayısıyla çocuğun hayal gücünü, spontan davranışını ve kendini özgürce ifade edebilmesini en çok destekleyen oyuncaklardır. Sanatsal ve duyusal malzemeler bu grubun önemli bir parçasıdır. Çocuk, iç dünyasındaki imajları ve duyguları bu malzemeler aracılığıyla somutlaştırabilir.
• Kum ve Su: Kum tepsisi, su kapları
• Sanat Malzemeleri: Boyalar, oyun hamuru, kil
• Ses ve Müzik: Davul, marakas, zil
• İnşa Oyuncakları: Lego, bloklar, tahta parçaları
Yaratıcı ve İfade edici oyuncaklara örnek olarak verilebilir
Çocuk Merkezli Oyun Terapisinde
Oyuncaklar, çocukların duygularını ve yaşantılarını güvenle ifade edebilmeleri için seçilir. Oyun odasında yer alan her oyuncak, çocuğa kendini özgürce ortaya koyabileceği bir alan sunar. Amaç, çocuğun oyun yoluyla iç dünyasını anlatabilmesidir. Her bir oyuncak; bir duyguyu, bir çatışmayı ya da bir isteği temsil edebilir. Terapistin görevi; çocuğun oyun dilini anlayabilmek ve bu dilde güvenli bir diyalog kurabilmektir.